MAKALE ARTICLE

On sekizinci yüzyıl başında ortaya çıkan, o günden bugüne tüm kapitalist ülkelerde 1700’lü yılların sonu-1928, 1929-1980, 1980-2000 ve 2000’den günümüze olmak üzere, dört dönemde ele alınan evde sağlık, sosyal ve destek hizmetleri sağlık alanında önemini halen korumaktadır. Bu derleme makalenin amacı, tarihsel ve toplumsal bir bütünlükle, dünden bugüne kapitalizmin sağlık sistemi, sağlık sisteminin ise evde sağlık, sosyal ve destek hizmetleriyle ilişkileri bağlamında bu hizmetlerin mevcut durumunu, çalışanlara ve topluma etkilerini incelemektir. Birinci dönemde profesyonel olmayan evde hemşirelik hizmetlerinin, ikinci dönemde kamu kurumları tarafından sürdürülen evde bakım hizmetlerinin, üçüncü dönemde sağlık hizmetlerinin piyasalaşması ve ticarileşmesiyle beraber büyük oranda özel sektöre, cepten ödemeye ya da yüksek katılım payına dayalı kamu niteliğini kaybetmiş sınırlı kurum hizmetlerine dayalı ‘toplum temelli’ hizmetlerinin, dördüncü dönemde ise tele evde sağlık, sosyal ve destek hizmetlerinin hâkim olduğu görülmektedir. Üçüncü dönemden günümüze bu sektörde çalışanlar; büyük oranda özel kurumlarda, esnek istihdam koşullarında, göçmen emeğine dayalı, güvencesiz ve düşük ücretlerle çalışmaktadır. Profesyonel meslek grupları yardımcı evde sağlık, sosyal ve destek çalışanlarıyla ikâme edilmektedir. Bu nedenlerle, çalışanların meslek hastalıkları, iş kazaları ve işe bağlı sağlık sorunları riskleri yüksektir.

Home-based health, social care and support services, which could be dated back to early 18th century and have evolved along four periods, namely end of the 1700-1928, 1929 - 1980, 1980 - 2000 and from 2000 until recently, still maintains its importance in health domain. This review article aims at exploring the state of art and impacts of these services on health workers and society in a historical and social context framed along the two relationships mainly, one between health systems and capitalism as well as other between health systems and those services. The significant characteristics of the periods are as follows: unprofessional home-based nursing services in the first period, public provision of homebased care services in the second period, socially provided services with limited public provision (which could be argued to lose its ‘public’ nature) co-existing with private provision, out-of-pocket payments or high contributory payments due to marketization and commercialization of health care services in the third period and provision of teleservices for home-based health, social care and support in the fourth period. The workers in this sector have been employed largely by private providers under fl exible employment with low wages and insecure working conditions while also hosting migrant labour since the third period. The professionals have been more and more substituted with auxiliary health, social care and support workers. Therefore, the workers in the sector have been prone to high risks associated with occupational diseases, work injuries and workrelated illnesses.