MAKALE ARTICLE

Küresel iklim yaklaşık 4.6 milyar yıl yaşındaki Yerküre’nin oluşumundan günümüze değin, tüm alan ve zaman ölçeklerinde önemli değişiklikler ve değişimler göstermiştir. Bu değişiklikler sırasında, Dünya’nın ve oluşmaya başladığı ilk zamanlardan beri Anadolu’nun fiziki coğrafyasında (yeryüzü şekilleri, hava ve iklimi, toprak ve bitki örtüsü, yüzey ve yeraltı suları, akarsu ve gölleri, buzulları, ekosistem, biyom ve biyolojik çeşitliliği, vb.) da çok önemli ve büyük değişiklikler gerçekleşmiştir. Küresel iklim, atmosfer (havaküre), hidrosfer (suküre), buz küre, litosfer (taşküre) ve biyosfer (yaşamküre) olarak adlandırılan başlıca beş bileşeni bulunan ve bu bileşenler arasındaki karşılıklı etkileşimleri de içeren çok karmaşık bir sistemdir ve kısaca iklim sistemi olarak da adlandırılır. Bu kapsamda, iklimin kendi doğal değişkenliğinin dışındaki değişikliklere yol açan dış zorlamalar ve etmenler, iklim sisteminin alt sistemleri ile etkileşim içinde bulunan ve onlardan etkilenen değişiklikleri, örneğin Yerküre’nin katı kabuğundaki levha hareketleri ve volkanik püskürmeler, Güneş etkinliklerindeki değişimler ve Yerküre - Güneş arasındaki astronomik ilişkilerdeki değişiklikler gibi doğal olaylar ile asıl olarak sanayi devrimiyle birlikte atmosferin bileşimindeki antropojen (fosil yakıt kullanımı, ormanların yok edilmesi vb. gibi insan etkinlikleri) değişiklikleri içerir. Başka bir deyişle, dış zorlama ve etmenlerin neden olduğu iklim değişmeleri, iklim sisteminin dışındaki doğal olaylar ile antropojen zorlama ve etmenlerin denetiminde ve etkisiyle gelişir. Astronomik ilişkiler, Milankovitch döngüleri olarak da adlandırılan bir dizi dönemsel değişiklikleri içermekte ve uzun dönemli iklim değişmelerinin açıklanması açısından önemli kanıtlar sunabilmektedir. Bu makalenin ana amacı, iklim değişikliğinin kavramsal ve kuramsal olarak ne olduğunu, iklim değişikliğinin kapsamını, nedenlerini ve anlaşılmasını ana çizgileri ile tartışmak ve iklim değişikliği konusunun bilimsel bir çerçeveye (iklim değişikliğinin fiziksel bilim temeli) oturmasını sağlamak olarak özetlenebilir.
Geliş Tarihi : 10.03.2019
Kabul Tarihi: 28.05.2019

Global climate has undergone significant changes and alterations at all spatial and temporal scales since the formation of our planet which is now 4.6 million years old. In this process the physical geography (landforms, weather and climate, soil and vegetation, surface and groundwater, streams and lakes, glaciers, ecosystem, biome and biological diversity, etc.) Anatolia too has undergone important and largescale changes. Global climate is an extremely complex system with its five major components known as atmosphere, hydrosphere, cryosphere, lithosphere and biosphere which entail their interaction as well and together make up the climate system. In this context, external forces and factors apart from climate’s own natural variability encompass changes that are in interaction with and aff ected by sub-systems of climate system. Examples include natural events such as plate tectonics and volcanic eruptions, changes in solar activities and in astronomic relations between planet earth and sun, and more importantly anthropogenic changes in the composition of atmosphere (i.e. as a result of human activities such as fossil fuel use, deforestation, etc.). In other words, climate changes caused by external forces and factors develop under the control and impact of natural events external to climate system as well as anthropogenic forces and factors. Astronomic relations cover a series of periodic changes named as Milankovitch Cycles which can provide significant evidence for explaining climate changes in long-term. The main objective of this article can be summarized as explaining and discussing what conceptually and theoretically climate change is including its scope and placing the issue of climate change in a scientific framework (physical science basis of climate change).
Received : 10.03.2019
Accepted : 28.05.2019