Yazar
Özlem ÖZKAN
World Health Organization, social determinants of health, inequalities in health, inequities in health, health policy

Özet

  • Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve 2005 yılında ona bağlı olarak kurulan Sağlığın Sosyal Belirleyicileri Komisyonu (SSBK), o tarihten bugüne. sağlıktaki eşitsizliklerin ve hakkaniyetsizliklerin mevcut durumunu, temel nedenini ve çözümünü “sağlığın sosyal belirleyicileri” (SSB) ile açıklamaktadır. Böyle olunca SSB, günümüzde uluslararası düzeyde egemen sağlık politikası, uygulaması, kapsamlı halk sağlığı stratejisi ve bilimsel bilgi üretiminin öncelikli konularından birisi haline gelmiştir. Bu çalışma, DSÖ SSBK’nin SSB’yi nasıl bir tarihsel geçmişe ve deneyimlere dayandırdığını, iddia edildiği gibi, SSB tanımının ve kapsamındaki faktörlerin yeni olup olmadığını, sağlıktaki eşitsizliklerin ve hakkaniyetsizliklerin temel ya da kök nedeni yanında, onları azaltmada önerdiği eylem ve stratejilerin yeterli olup olmadığını eleştirel bir perspektifl e incelemeyi amaçlamaktadır. Bunun için DSÖ’nün SSB ile ilgili yedi temel raporuna ek olarak, literatür taramalarından elde edilen makalelerden de yararlanılmıştır. Derleme makalede, DSÖ SSBK’nin iddia ettiğinin tersine, SSB’nin sağlıktaki eşitsizliklerin ve hakkaniyetsizliklerin temel/asıl/kök nedeni olmadığı, SSB kapsamındaki faktörler üzerinden yapılan müdahalelelerin ise bu sorunlara çözüm getirmediği ortaya konmuştur. Çünkü SSB, DSÖ SSBK’nin ileri sürdüğü gibi, sağlıksızlığın ve sağlıktaki eşitsizliklerin temel nedeni değil, onların risk faktörleri, etkileyen faktörleri, ara nedenleri, orta düzey belirleyicileri ya da öncülleridir.
    Geliş Tarihi : 27.08.2019
    Kabul Tarihi : 28.09.2019

Summary

  • The World Health Organization and the Commission on Social Determinants of Health (CSDH) set up in 2005 under the former explains the present state of inequalities and inequities in health, its fundamental causes and ways of solution by referring to “social determinants of health” (SDH) since then. As such, SDH has today become one of the priority issues in prevailing health policy at international level, its implementation, and a comprehensive health strategy, and in production of scientific knowledge. This study seeks to examine from a critical perspective the historical background and experience that WHO-CSDH bases SDH upon, whether the definition of SDH and factors it covers are new as asserted by the Commission, and whether actions and strategies suggested to mitigate inequalities and inequities are indeed suff icient besides their fundamental or root causes. In this context, articles available in the relevant literature were reviewed in addition to seven major reports on SDH issued by the WHO. The article finds that SDH is not the fundamental/root cause of inequalities and inequities in health as claimed by the WHO-CSDH and interventions made over factors covered by SDH do not bring solutions to existing problems. The main idea is that contrary to the opinion of the WHO-CSDH, SDH is not the root cause of absence of and inequalities in health but their risk factors, aff ecting factors, intermediate causes,promoters, medium-level determinants or precursors.
    Received : 27.08.2019
    Accepted : 28.09.2019

Anahtar Sözcükler / Keywords

  • TR: Dünya Sağlık Örgütü, sağlığın sosyal belirleyicileri, sağlıkta eşitsizlik, sağlıkta hakkaniyetsizlik, sağlık politikası
    EN: World Health Organization, social determinants of health, inequalities in health, inequities in health, health policy

Geliş Tarihi / Received Date
  • 27.08.2019

Kabul Tarihi / Accepted Date
  • 28.09.2019