Yazar
Mehmet Nuri ÖZBEK
Doç. Dr., Gazi Yaşargil Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Endokrin Kliniği, Diyarbakır(ORCID No: 0000-0002-3203-741X)

Özet

  • Modern yaşamla birlikte endüstriyel üretimde artma, tarımsal ürün ihtiyacındaki artış ve bu ürünlerin dayanıklılığını arttırma işlemleri nedeni ile kimyasallarla yoğun bir şekilde karşılaşmaktayız. Vücutta homeostazis, üreme, gelişim ve/veya davranıştan sorumlu doğal hormonların sentez, salgılanma, transport, metabolizma, reseptöre bağlanma veya atılımını etkileyen maddelere endokrin bozucu kimyasallar (EBK) denir. Endüstriyel çözücüler veya yağlar ve onların ürünleri olan polikromine bifeniller, polibromine bifeniller ve dioksinler;plastik ve plastikleştiricilerden bisfenol A, fitalatlar; pestisidlerden DDT; fungusitlerden vinclozolinler ve farmasötiklerden dietilstilbesterol bu endokrin bozucu kimyasallardan bazılarıdır. EBK’ler hormon reseptörlerine bağlanarak doğal hormonlara agonistik veya antagonistik etki yaratabilirler. Ayrıca hormonların yapım, taşınma ve yıkımını etkileyerek serum düzeylerini azaltabilir veya yağ dokusu metabolizmasını etkileyerek bozucu etkilerini gerçekleştirirler. EBK’ler hipotalamus-hipofiz-gonad aksını etkileyerek kadın ve erkek üreme bozukluklarına,hipotalamus-hipofiz-adrenal aksı etkileyerek steroid hormonlarda azalmaya, hipotalamus-hipofiz-tiroid aksını etkileyerek tiroid gland disfonksiyonuna ve sonuçta vücudun metabolik hızında değişikliklere yol açabilmektedir. Bunların dışında yağ hücre sayı ve boyutlarında artış, adipoz doku gelişiminin endokrin regülasyonunda değişiklik, iştah ve açlığı düzenleyen hormonlarda değişiklik, metabolik hızda değişim ve insülin duyarlılığı ve lipid metabolizmasında yaptıkları değişiklikler ile kilo alımına yol açabilmektedirler. Endokrin sistem üzerindeki etkiler düşük dozlarda ve yıllar boyunca olduğundan kalıcı etkileri yıllar sonra ortaya çıkmakta, etkilenen annelerin çocuklarında inmemiş testis, hipospadias gibi genital anomaliler, ileri yaşlarda testis tümörü, meme tümörü gelişiminde artışla sonuçlanabilir. Hatta bozucu etkileri nesiller boyunca sürebilmektedir. Sonuç olarak bilim insanlarının ve sağlık otoritelerinin sağlık üzerinde olumsuz etkileri olan kimyasallar hakkında doğru bilgilendirme yapmaları ve mümkünse yaşamımızdan çıkarmaları için gerekli girişimleri yapmaları elzem gibi görünmektedir..
    Geliş Tarihi : 06.05.2019
    Kabul Tarihi : 13.06.2019

Summary

  • With modern life, the increase in industrial production, increase in requirement and need for prolong the durability of the agricultural products lead an intensive exposure to various chemicals. Endocrine disrupting chemicals (EDC) are defined as substances that aff ect the synthesis, secretion,transport, metabolism, receptor binding or excretion of natural hormones responsible for homeostasis, reproduction, development and behaviour in the body. Industrial solvents or oils and their products including polychrome biphenyls, polybrominated biphenyls and dioxins; bisphenol A from plastic and plasticisers, phthalates; DDT from pesticides; Vinclozolin from fungicides and diethylstilbesterol from pharmaceuticals are some of these endocrine disrupting chemicals. EDCs can bind to hormone receptors to produce agonistic or antagonistic eff ects for natural hormones.In addition, they aff ect the production, transport and degradation of hormones, reduce serum levels or change the metabolism of adipose tissue.EDCs can cause reproductive dysfunctions in male and female through their eff ects on the hypothalamus-pituitary-gonadal axis, decrease in steroid hormones due to eff ects on hypothalamus-pituitary-adrenal axis, cause thyroid hormone dysfunction thereby change the basal metabolic rate by aff ecting -pituitary-thyroid axis. Also, EDCs may cause weight gain by increasing number and size of adipocytes, change in endocrine regulation of adipose tissue, change in the production of hormones regulating appetite and hunger, change in metabolic rate, insulin sensitivity and lipid metabolism.The eff ects of EDCs on the endocrine system occur after long-term exposure with low doses, while, may persist for many years. Therefore, children of aff ected mothers may develop genital anomalies such as undescended testis and hypospadias. Also, these children may have an increased risk of testicular and breast cancer development. Moreover, the harmful eff ects of EDCs can last for generations.In conclusion, scientists and health care professionals must be aware of the harmful eff ects of EDCs on health. Furthermore, strategies to increase public awareness and to decrease, even eliminate, the exposure to such substances seems to be a mandatory goal for relevant authorities.
    Received : 06.05.2019
    Accepted : 13.06.2019

Anahtar Sözcükler / Keywords

  • TR: endokrin bozucu kimyasallar, hormon, üreme sistemi, puberte, obezojenler
    EN: endocrine disrupting chemicals, hormone, reproductive system, puberty, obesogens

Geliş Tarihi / Received Date
  • 06.05.2019

Kabul Tarihi / Accepted Date
  • 13.06.2019