MAKALE ARTICLE

  Öz: COVID-19 pandemisiyle mücadelede ülkemiz ve global bağlamda başarılı olamadığımız açık. Mücadeleyi yönetenlere ve bilim insanlarına toplum güveni giderek aşınıyor. Yazımızın amacı salgın yönetiminin hem genel epidemiyoloji kuralları, hem de eldeki nesnel tedavi verileri açısından bilim ve bilim etiği ışığında ve özellikle ülkemizde gözlenenler açısından eleştirel bir irdelemesini yapmaktır. Bu bağlamda: 1. Toplumda bulaş yükünü saptamakta çok önemli bir araç olan filyasyon ülkemizde halen uygulandığı gibi sadece ileriye değil, geriye dönük olarak da uygulanmalı; 2. Salgının gidişini toplumla paylaşırken  tüm ülke bazında veriler yerine her bir veriye nasıl erişildiğini açıkça belirten, dar coğrafi bölgelere ait ve bilimsel denetime olanak veren veriler açıklanmalı; 3. Salgınla başarılı bir mücadelede başta sivil toplum örgütleri olmak üzere salgının etkilediği tüm paydaşlarla karşılıklı yardımlaşma yollarını açıp   karşılıklı güveni sağlamak titizlikle gözetilmelidir. Tedavide doğrudan hastalık nedeni olan virüse karşı etkili bir ilaç henüz geliştirilememiştir. Halen tedavide kullanılan ilaçlardan deksametazon’un ağır hastalarda 28 günde ölümcüllüğü azaltığı bilimsel olarak kanıtlanmıştır.  Bir antiviral ajan olan remdesivir’in hastalık süresini bir miktar kısalttığı ve iyi bir olasılıkla ölümcüllüğü de yine bir miktar azalttığı gösterilmiş olup, ancak değişik hasta gruplarında etkisini ayrıntılı olarak gösteren araştırmalar henüz yoktur. Bunlar yanında ülkemiz dahil bazı ülkelerde yaygın olarak kullanılan hidroksiklorokin’le ilgili çok sayıda araştırma yapılmış olup, bu ilacın COVID – 19 tedavisinde işe yaramadığı gibi kimi hastada kardiyak yan etkiler nedeniyle tehlikeli olabileceği yönünde  kesin bilimsel veriler bulunmaktadır. Yine ülkemizde yaygın olarak kullanılan favipiravir isimli influenza ilacının bilimsel olarak olumlu etkisi henüz gösterilmemiştir. Özetle, gerek ülkemiz gerekse de global açıdan COVID-19 mücadelesinde bilimsellik ve bilim etiği açısından sorunlar  vardır. Unutmamız gereken kötü örneğin örnek olmaması gerektiğidir.                        

 It is apparent that we are neither locally or globally successful in our fight against the COVID-19 pandemic. The public faith is gradually being eroded in the managers of this fight as well as in the scientists involved. The aim of this paper is a critical appraisal of mainly the local aspects of this fight in accordance with epidemiologic and therapeutic principles informed by science and its ethics. In this line we propose: 1. Case-tracking is the most important tool in assessing the burden of infection in the population. Retrospective rather than solely prospective tracking, as  locally used, should be started; 2. In sharing the pandemic information with the public:  Crude data are not useful. Instead data about the smaller settlement units as how and from they were collected well as the actual definitions of various entries in the data set should be shared, allowing a scientific evaluation of these data; 3. Special care should be given to keep open the dialogue between the various stakeholders of this pandemic, to secure their help and win their trust. There is yet no specific treatment against the virus that causes COVID-19. Among the various medications used in its management dexamethasone has been scientifically shown to decrease the mortality rate at 28 days among the severely ill patients. Remdesivir has been shown to decrease the hospital stay, again in severely affected patients in randomized controlled studies. It very probably decreases mortality as well while its efficacy among different patient subsets are yet to be shown. There has been a plethora of studies with hydroxychloroquine, still widely used in our country and in some other countries, which have convincingly shown that it has no significant theraepeutic efficacy. Another agent currently used in our country is favipiravir, an anti-influenza agent for which an efficacy of its use in COVID-19 is yet to be shown. In brief, there are problems both locally and globally in terms of a scientific approach and ethics in our fight against COVID-19. The global nature of these problems however, should never be an excuse for our decisions locally.