Yazar
Aykut ÇOBAN
Prof. Dr., Bağımsız Araştırmacı; Polen Ekoloji Enstitüsü Danışma Kurulu Üyesi (ORCID No:0009-0005-0123-652X

Özet

  • Bu yazı, Türkiye’de adil geçişi sınıfsal bir çerçevede, özellikle emekçiler açısından incelemeyi amaçlıyor. Tartışmayı, üç sorun alanıyla biçimlendireceğim. İlki, egemen adil geçiş yazınında işaret edilen emeğin uyumu/uyumsuzluğu sorunu. Adil geçiş işçilerin yeşil dönüşüme uyumunun sağlanması gerektiği argümanına dayanır. Emekçiler, beceri nitelikleri bakımından enerji geçişi, yeşil dönüşüm, adil geçiş gibi iklim politikalarıyla uyumsuz kabul edilir. İkincisi, işçi sınıfı adına beceri uyumu olarak adil geçiş programları sunulurken sermayenin, yeşil dönüşüme sanki dünden uyum sağlamışçasına göz ardı edilmesi sorunudur. Üçüncü sorun alanı da adil geçişin “sosyal diyalog” ile başarılması önerisinden kaynaklanır. İşçi sınıfının, sermaye, devlet ve sivil toplum kuruluşlarıyla sosyal diyaloğa girerek uyum performansının artması beklenmektedir. Yazıda bu üç sorunu tartışarak adil geçişin işçi sınıfının çıkarlarına karşıt, aykırı bir program olduğu tezini savunacağım. Dolaşıma sokulan adil geçiş programına sendikaların bir eklenti olarak iliştirilmesi yerine, emek hareketinin ve ekolojik direnişlerin birleşik mücadelesinin geliştirilmesini önereceğim.  

Summary

  • This article seeks to examine the just transition issue in Turkey within a class framework, especially from the perspective of workers. I will set the scope of the discussion with three problem areas. The first is the labour compatibility/incompatibility problem pointed out in the dominant just transition literature. Just transition is based on the argument that workers must be made adaptable to green transition. In terms of their skills workers are considered incompatible with climate policies such as energy transition, green transition, and just transition. The second is the problem of capital being almost utterly ignored as if it had adapted to green transition already, while just transition programs as skill adaptation are offered on behalf of the working class. The third problem stems from the proposal that a just transition should be achieved through “social dialogue”. It is expected that the working class will improve its adaptation performance by entering into social dialogue with capital, the state, and environmental NGOs. Through discussing these three problems I argue that just transition is a program which is contrary to the interests of the working class. Instead of the trade unions being attached as an add-on to the circulating just transition program, I would suggest that the united struggle of the labour movement and ecological resistances be enhanced.    

Anahtar Sözcükler / Keywords

  • TR: yeşil dönüşüm, işçi sınıfı, ekoloji mücadelesi, çevreci STK, iklim krizi, adil dönüşüm, beceri uyumu
    EN: green transition, working class, ecological struggles, environmental NGOs, climate crisis, just transformation, skill adaptation

Kaynaklar / References

  • Abanus, Y. E. (2022) “Üzerine Düşünülmesi Gereken Bir Zemin: Adil Dönüşüm,” Beyond.İstanbul (Mekanda Adalet ve İklim Krizi temalı) Sayı 13: 95-101. AGEP, Adil Geçiş Politikaları İhtisas Çalışma Grubu, “3. Toplantı Notu,” 3 Mayıs 2023, https://www.csgb.gov.tr/media/92465/3-agep-toplanti-notu.pdf Akgül, O. (2022) “Adil Dönüşüm: İklim Krizinden Sağ Çıkmanın Politikası,” D. Bayındır ve M. Yıldırım (Der) Ekoloji: Bir Arada Yaşamın Geleceği, İstanbul: Tellekt, 91-107. Aksoy, H. vd. (2023) Net Sıfır 2053: Enerji Sektörü İçin Politikalar, İstanbul: SHURA Enerji Dönüşümü Merkezi. Barca, S. (2024) Workers of the Earth: Labour, Ecology and Reproduction in the Age of Climate Change, Londra: Pluto Press. Bejar-Garcia, C. “France’s Yellow Vest Movement and the Global Debate on Climate Change,” Harvard International Review, 27 Nisan 2020, https://hir.harvard.edu/frances-yellow-vest-movement-and-the-global-debate-on-climate-change/ Bilgin, E. “İşçilerin 500 Firması,” Evrensel Gazetesi, 8 Temmuz 2024, https://www.evrensel.net/haber/522705/iscilerin-500-firmasi?s=08 CAN Europe (Avrupa İklim Eylem Ağı), Vizyon Belgesi – Adil Dönüşüm: Kapsayıcı Sürdürülebilir ve Dirençli Bir Toplum İçin Adil Geçiş Süreçlerine Yol Göstermek, Mayıs 2021, https://caneurope.org/content/uploads/2021/05/Turkish-VISION-DOCUMENT_Just-Transition_May2021.pdf CAN Europe, (2019) İklim Dostu Bir Ekonomiye Adil Dönüşüm Nasıl Gerçekleşebilir? Fosil Yakıt Merkezli Enerji Üretiminden Düşük Karbonluya Adil Geçişin Örneklerle Açıklanması, https://www.caneurope.org/content/uploads/2019/12/TR_JTbriefing_Final_16.12.pdf Climáximo, “Disarmament: Disable All Weapons,” erişim 3 Temmuz 2024, https://www.climaximo.pt/disarmament-disable-all-weapons/ Çalışma Genel Müdürlüğü, “Adil Geçiş Politikaları İhtisas Çalışma Grubu (AGEP) Çalışmaları,” Ocak 2023, https://www.csgb.gov.tr/media/92455/agep-faaliyet-sunumu-icg-koordinasyon-toplantisi.pdf Çelik, O. “Türkiye’de Ortalama Kâr Oranı, Kâr Kütlesi, Sermayenin Organik Bileşimi, Artı Değer Oranı: 1990-2022”, 14 Eylül 2022, http://etha48.com/haberdetay/olcay-celik-yazdi-turkiyede-ortalama-kar-orani-kar-kutlesi-sermayenin-organik-bilesimi-arti-deger-orani-1990-2022-164797# Çoban, A. (2022) İklim Krizi Nasıl Çözülür? Kapitalist ve Ekososyalist Çözüm Stratejileri, İstanbul: Ceylan Yayınları. Çoban, A. (2021) “Adil Geçiş: Emek ve Ekoloji Mücadeleleri İçin Mayın Tarlası,” Madenciliğin Politik Ekolojisi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Polen Ekoloji ve Ekoloji Birliği, 135-153, https://www.polenekoloji.org/wp-content/uploads/2021/10/MAdenciliSempKitabi.pdf Dale, G. “Green Class Struggle: Workers and the Just Transition,” Green European Journal, 12 Haziran 2024, https://www.greeneuropeanjournal.eu/green-class-struggle-workers-and-the-just-transition/ De Mond, N. “Italy: RiMaflow, An Exemplary Workers’ Struggle of the 21st Century,” 22 Ekim 2018, https://www.cadtm.org/Italy-RiMaflow-an-exemplary-workers-struggle-of-the-21st-century Eden, S. “Deviations and the Climate Justice Movement: In Search of a Winning Strategy,” 1 Temmuz 2024, https://znetwork.org/znetarticle/deviations-and-the-climate-justice-movement-in-search-of-a-winning-strategy/ European Agency for Safety and Health at Work, (2023) “Occupational Cancer Risk Factors in Europe – First Findings of the Workers’ Exposure Survey”. Feltrin, L., Leonardi, E. “Working-Class Environmentalism and Climate Justice: The Challenge of Convergence Today,” 15 Şubat 2023, https://projectpppr.org/populisms/working-class-environmentalism-and-climate-justice-the-challenge-of-convergence-todaynbsp ; Türkçesi, “İşçi Sınıfı Çevreciliği ve İklim Adaleti: Ortaklaşmanın Gerekliliği,” 14 Temmuz 2023, https://www.polenekoloji.org/isci-sinifi-cevreciligi-ve-iklim-adaleti-ortaklasmanin-gerekliligi/ Greenpeace Akdeniz, (tarihsiz) “Yeşil Adil Dönüşüm Manifestosu,” erişim 20 Ağustos 2024, https://www.greenpeace.org/turkey/greenpeace-akdeniz-yesil-adil-donusum-manifestosu/ Güler, C., Demirkaya, S. (2024) Sendikalar ve Adil Geçiş: Mevcut Durum, Potansiyel ve Kısıtlar, DİSK ve CAN Europe Yayını. Harvey, F., Ambrose, J., Barkham, P. “‘There’ll be No Countryside Left’: Opposition to Pylons Puts UK Carbon Targets at Risk”, the Guardian, 3 Ağustos 2024, https://www.theguardian.com/environment/article/2024/aug/03/therell-be-no-countryside-left-opposition-to-pylons-puts-uk-carbon-targets-at-risk?CMP=twt_a-environment_b-gdneco&s=08 Hazards Campaign, (2018) “Organising Demands,” https://www.hazardscampaign.org.uk/wp-content/uploads/2018/10/HazCamp_discussiondoc18.pdf IndustriAll Global Union, “What is Just Transition?” erişim 12 Temmuz 2024, https://www.industriall-union.org/a-just-transition-to-sustainability International Labour Organization, (2015) Yeşil Ekonomide İnsana Yakışır İşler: Türkiye’den İyi Örnekler Vaka Çalışması, Ankara: ILO Office for Turkey. ITUC, International Trade Union Confederation websitesi, Just Transition Centre, https://www.ituc-csi.org/just-transition-centre ITUC, Climate Justice: There Are No Jobs on a Dead Planet, 18 Mart 2015, https://www.ituc-csi.org/ituc-frontlines-briefing-climate İklim Adaleti Koalisyonu, “Emek Hareketi ve Ekoloji Hareketinin Yakınlaştırılması için Emek – Ekoloji Tutum Metni,” 14 Şubat 2024, https://iklimadaletikoalisyonu.org/ayin-sonu-dunyanin-sonu-ayni-sorumlular-ayni-mucadele/ İklim Değişikliği Azaltım Stratejisi ve Eylem Planı (2024-2030), (2024) Ankara: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. İklim Şurası 2022 – Komisyon Tavsiye Kararları, (2022) Ankara: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. İSO, İstanbul Sanayi Odası, “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2023,” 26 Haziran 2024, https://www.iso500.org.tr Just Transition Research Collaborative, (2018) Mapping Just Transtition(s) to a Low-Carbon World, Cenevre, United Nations Research Institute for Social Development (UNRISD). Kaygusuz, E.D., Atiyas, İ., Polat, B. (2023) Türkiye Sanayisinin Bugününe Bakış ve Öneriler, İstanbul: TÜSİAD. Kazma Bırak: Fosil Yakıtları Yeraltında Bırak, İklim Felaketini Durdur! 25 Eylül 2020, https://www.kazmabirak.org Kurum, M. (2024) “Bakan Kurum COP29’da Türkiye’nin İklim Vizyonunu Paylaştı,” 13 Kasım 2024, https://csb.gov.tr/bakan-kurum-cop29-da-turkiye-nin-iklim-vizyonunu-paylasti-bakanlik-faaliyetleri-40361 Lajoie-O’Malley, A. (2024) “On Being an ‘Oil and Gas Worker’: Dominant Discourse, Self-representation, and Canada’s Energy Future,” Environmental Politics, 2 Temmuz, https://doi.org/10.1080/09644016.2024.2373600 Levy, B. S., Roelofs, C. (2019) “Impacts of Climate Change on Workers’ Health and Safety,” Oxford Research Encyclopedias, Global Public Health, https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190632366.013.39 Malm, A. (2016) Fossil Capital: The Rise of Steam Power and the Roots of Golbal Warming, Londra ve New York: Verso. Odman, A. (2023) “Arzu ve Eylem Arasında Amel Köprüsü: EmEkoloji Mücadeleleri,” Birikim, Sayı 406-407: 152-163. Odman, A. (2021) “Emek ve Ekoloji Gündeminin Ortaklığı: Al-Yeşil Gündem ve Eylem Hatları,” Madenciliğin Politik Ekolojisi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Polen Ekoloji ve Ekoloji Birliği, 154-167. On İkinci Kalkınma Planı (2024-2028), Resmi Gazete, Sayı 32356 (Mükerrer), 1 Kasım 2023. Orta Vadeli Program 2024-2026, Resmi Gazete, Sayı 32301 (Mükerrer), 6 Eylül 2023. Orta Vadeli Program 2025-2027, Resmi Gazete, Sayı 32653 (Mükerrer), 5 Eylül 2024. Özenç, B. (2022) Enerji Dönüşümünde Ana Eksen: Adil Dönüşüm – Tanımlar, Prensipler, Uygulamalar ve Türkiye’deki Durum, İstanbul: SHURA Enerji Dönüşümü Merkezi. Özenç, B., Aşık, G. (2024) Adil Dönüşüm ve Bölgesel İstihdam: Türkiye İçin Politika Seçenekleri, İstanbul: SHURA Enerji Dönüşümü Merkezi. Pepper, D. (1993) Eco-socialism: From Deep Ecology to Social Justice, Londra ve New York: Roudledge. “Sarı Yelekler’in Siyasal Programı – 42 Talep,” Çev. A. Tayla, 3 Aralık 2018, https://birartibir.org/42-talep/ Social Progress Imperative, “2023 Just Transition Score,” erişim 29 Haziran 2024, https://www.socialprogress.org/2023-just-transition-score/ Stechemesser, A. vd., (2024) “Climate Policies that Achieved Major Emission Reductions: Global Evidence from two Decades,” Science, Sayı 385(23 Ağustos): 884–892. Tasini, J. (2022) A Trade Union Guide of Practice for a Just Transition, IndustriAll Global Union, 2022. Türkiye Ulusal Enerji Planı, (2022) Ankara: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı. Uncu, A. B. (2023) Kömürün Ötesinde Milas, Kardok, Milas Kent Konseyi, CAN Europe, İklim İçin 350 Derneği. Walker, R. “Eco-pioneers in the 1970s: How Aerospace Workers Tried to Save Their Jobs – and the Planet” the Guardian, 14 Ekim 2018, https://www.theguardian.com/film/2018/oct/14/lucas-aerospace-1970s-plan-documentary-eco-pioneers WMO, World Meteorological Organisation, (2024) State of the Global Climate 2023, Cenevre. Yeşil Mutabakat Çalışma Grubu, (2023) Yıllık Faaliyet Raporu 2023, Ankara: Ticaret Bakanlığı. Yeşil Mutabakat Çalışma Grubu, (2023a) “Ekler” (TÜSİAD, MÜSİAD, TOBB, TÜRKONFED, İSO, TİM, OSBÜK tarafından yürütülen faaliyetler), https://ticaret.gov.tr/dis-iliskiler/yesil-mutabakat/yesil-mutabakat-eylem-plani-ve-calisma-grubu/yesil-mutabakat-calisma-grubu-yillik-faaliyet-raporlari/ymcg-2023-yili-faaliyet-raporu Yeşil Mutabakat Eylem Planı 2021, (2021) Ankara: Ticaret Bakanlığı. Yılmaz, M. X platformunda @meeeeenekseee hesabında paylaşılan zincir, 2 Ağustos 2024, https://x.com/meeeeenekseee/status/1819462910986670151

Geliş Tarihi / Received Date

  • 17.12.2024

Kabul Tarihi / Accepted Date

  • 31.01.2025