Yazar
Gamze VAROL
Prof. Dr., Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Halk Sağlığı AD (ORCID No:0000-0002-3490-3406)

Özet

  • Bu makale, Soma’da kömür madenciliği ve termik santral faaliyetlerinin halk sağlığı üzerindeki etkilerini inceleyen saha araştırmasına dayanmaktadır. Araştırma bulguları, kömür temelli enerji üretiminin yalnızca çevresel bir mesele değil, aynı zamanda sağlık hakkı, toplumsal cinsiyet, sınıf ve mekânsal eşitsizlikler çerçevesinde değerlendirilmesi gereken yapısal bir sorun olduğunu göstermektedir. İşçi sağlığı, ruhsal sağlık, kadınların sağlık hizmetlerine erişimi ve kamusal hizmetlerin yetersizliği gibi başlıklar altında ele alınan veriler, fosil yakıt rejiminin çok boyutlu bir halk sağlığı krizine yol açtığını ortaya koymaktadır. Makale, adil dönüşüm perspektifiyle yalnızca teknik değil, aynı zamanda etik, toplumsal ve kamusal sağlık boyutlarıyla ele alınması gereken bir yeniden yapılanma ihtiyacına dikkat çekmektedir.  

Summary

  • This article is based on a field study examining the public health impacts of coal mining and thermal power plant operations in Soma, Turkey. The research findings reveal that coal-based energy production is not only an environmental issue but also a structural problem that must be assessed through the lens of health rights, gender, class, and spatial inequalities. Data related to occupational health, mental well-being, women’s access to healthcare, and the insufficiency of public services demonstrate that the fossil fuel regime constitutes a multidimensional public health crisis. From the perspective of a just transition, the article emphasizes the necessity of a comprehensive restructuring process that is not limited to technical change but also incorporates ethical, social, and public health dimensions. 

Anahtar Sözcükler / Keywords

  • TR: Soma, kömür madenciliği, adil dönüşüm, enerji politikası, sosyal adalet
    EN: Soma, Coal mining, Just transition, Energy policy, Social justice

Kaynaklar / References

  • Aysan, M. E., & Kablay, S. (2017). Türkiye’de özelleştirmeler ve kömür madenciliği: Soma’da maden işçisi olmak. Ünye İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 121–144. Ergene, S. (2021). Kömür, çevre ve halk sağlığı: Türkiye’de ekolojik zarar ve mücadele örnekleri. Toplum ve Hekim, 36(1), 9–15. Foucault M. Toplumu Savunmak Gerekir. Çev. Aktaş, Ş. İstanbul: YKY; 1. Baskı. 2001. Freudenberg N. Lethal but Legal: Corporations, Consumption, and Protecting Public Health. Oxford University Press; 2014. Harvey D. Sosyal Adalet ve Şehir. İstanbul: Metis Yayınları; 2013. Huber, Matthew T., Lifeblood: Oil, Freedom, and the Forces of Capital (Minneapolis, MN, 2013; online edn, Minnesota Scholarship Online, 24 Aug. 2015),  https://doi.org/10.5749/minnesota/9780816677849.001.0001, Erişim 03.06. 2025. ILO. (2015). Guidelines for a just transition towards environmentally sustainable economies and societies for all. International Labour Organization. https://www.ilo.org/publications/guidelines-just-transition-towards-environmentally-sustainable-economies ILO. (2023). World Employment and Social Outlook 2023: The value of essential work. International Labour Organization. https://www.ilo.org/sites/default/files/wcmsp5/groups/public/%40dgreports/%40dcomm/%40publ/documents/publication/wcms_871016.pdf. Erişim: 01.06.25 Kurt, M. & Akçay, Ü. (2018). Neoliberal Transformation and Energy Infrastructure: The Case of Coal in Turkey. New Perspectives on Turkey, 59, 121–146. Lohmann, L. (2014). Energy, work and finance. The Corner House Briefing Paper, No. 47. https://www.thecornerhouse.org.uk/sites/thecornerhouse.org.uk/files/EnergyWorkFinance%20%282.57MB%29.pdf. Erişim: 01.06.25. Markandya, A., & Wilkinson, P. (2007). Electricity generation and health. The Lancet, 370(9591), 979–990. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(07)61253-7 Sen, G., & Östlin, P. (2008). Genter inequity in health: why it exists and how we can change it. Global Public Health, 3(sup 1), 1-12. https://doi.org/10.1080/17441690801900795 Erişim: 01.06.25. Smith KR, Frumkin H, Balakrishnan K, Butler CD, Chafe ZA, Fairlie I, Kinney P, Kjellstrom T, Mauzerall DL, McKone TE, McMichael AJ, Schneider M. Energy and human health. Annu Rev Public Health. 2013;34:159-88. doi: 10.1146/annurev-publhealth-031912-114404. Epub 2013 Jan 16. PMID: 23330697. SHURA Enerji Dönüşüm Merkezi. (2022). Enerji dönüşümünde ana eksen: Adil dönüşüm. https://www.shura.org.tr/wp-content/uploads/2022/09/SHURA-2022-09-Enerji-Donusumunde-Ana-Eksen-Adil-Donusum.pdf Erişim: 01.06.25 Sönmez, M. (2016). Türkiye’de Enerji ve Emek İlişkisi: Fosil Yakıt Rejimi ve Alternatif Arayışlar. İstanbul: Notabene Yayınları. Şahin, Ç. E., & Kablay, S. (2015). Türkiye kömür madenciliğinde çalışma rejiminin evrimi ve özyönetim seçeneği. Mülkiye Dergisi, 39(1), 210257. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/464319 Erişim: 01.06.25 TMMOB. (2014). Soma Maden Faciası Teknik İnceleme Raporu. Ankara: Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği. https://www.tmmob.org.tr Temiz Hava Hakkı Platformu (THHP). (2024). Soma’da Kömür ve Sağlık: Sağlık Etki Değerlendirmesi Raporu. Ankara. https://www.temizhavaplatformu.org UNEP. (2020). Emissions Gap Report 2020. United Nations Environment Programme. https://www.unep.org/resources/emissions-gap-report-2020 Erişim: 01.06.25. UNDP. (2021). Human Development Report 2021/2022: Uncertain Times, Unsettled Lives. United Nations Development Programme. https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22reportenglish_0.pdf. Erişim: 01.06.25 WHO. (1997). Health, environment and sustainable development: Five years after the Earth Summit. World Health Organization. https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/63708/WHO_EHG_97.12_eng.pdf?sequence=1 Erişim: 01.06.25. Yalman, G., & Çelik, C. (2016). Maden işçiliğinin ekonomi politiği ve Soma’da işçileşme süreci. İki Yılın Ardından Soma Maden Faciası Raporu, 9-16. Yılmaz, B. (2022). Political Economy of Coal: The Resilience of Fossil Fuel Regimes in Turkey. Energy Research & Social Science, 85, 102415.

Geliş Tarihi / Received Date

  • 28.02.2025

Kabul Tarihi / Accepted Date

  • 02.04.2025