Yazar
Alpaslan TÜRKKAN
Prof. Dr.,Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD.(ORCID No: 0000-0002-6723-1829 )

Özet

  • Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayımlanan sağlık istatistikleri, politika yapıcılar için temel bilgi kaynağı olarak değerlendirilmektedir. Bu makale, TÜİK’in yayımladığı sağlık verisinin güvenilirliğini değerlendirerek, kanıta dayalı sağlık politikaları oluşturulmasında güvenilir veriye dikkat çekmeyi amaçlamaktadır. TÜİK sağlık verisinde doğruluk ve tutarlılık hususunda önemli sorunlar bulunmaktadır. Bu durum, TÜİK verisine duyulan güven üzerinde olumsuz etkiler yaratabilmektedir. TÜİK’e duyulan güvenin yeniden tesis edilebilmesi için yapısal ve yönetimsel önlemler alınması gerekmektedir.   

Summary

  • Health statistics published by the Turkish Statistical Institute (TÜİK) are considered a primary source of information for policymakers. This article evaluates the reliability of health data disseminated by TÜİK and aims to highlight the importance of trustworthy data in the formulation of evidence-based health policies. There are significant issues concerning the accuracy and consistency of TÜİK’s health data. This situation may have negative effects on the confidence in TÜİK data. In order to re-establish trust in TÜİK, it is necessary to take structural and administrative measures.   

Anahtar Sözcükler / Keywords

  • TR: Türkiye İstatistik Kurumu, sağlık verisi, veri güvenilirliği
    EN: Turkish Statistical Institute, health data, data reliability

Kaynaklar / References

  • AGS Global. (2024) Yeni Gündem Araştırması: TÜİK’in Daha Fazla Veri İletişimine İhtiyacı Var. Erişim Tarihi 27 Şubat 2025, https://www.agsglobal.com.tr/TR/Medya/tuik-veri-iletisimi Avrupa Birliği Komisyonu. (2023) 2023 Türkiye Raporu. Erişim Tarihi 28 Şubat 2025, https://www.ab.gov.tr/siteimages/birimler/kpb/2023_trkiye_raporu-_tr.pdf Aydın, M., Çelikpala, M., Yeldan , E., Güvenç, M., Zaim, O., Hawks, B., Sokullu, E. C., Yıldırım,K., Ayhan, B., Çoban, M. K., Kaya, S. (2022). Kantitatif Araştırma Raporu: Türkiye Siyasal Sosyal Eğilimler Araştırması 2021. Erişim Tarihi 28 Şubat 2025, https://www.khas.edu.tr/wp-content/uploads/2024/10/turkiye-egilimleri-web-basin.pdf Aydın, M., Çelikpala, M., Yeldan, E., Güvenç, M., Zaim, O., Hawks, B., Sokullu, E.C., Şenyuva, O., Yılmaz, O., Tığlı, S.D. (2021, Ocak 7). Kantitatif Araştırma Raporu: Türkiye Siyasal Sosyal Eğilimler Araştırması 2020. Erişim Tarihi 28 Şubat 2025, https://www.khas.edu.tr/wp-content/uploads/2024/10/TEA2020_Tur_WEBRAPOR_1.pdf Berkman, K. (2023) Yoksulluğun Yaşanan Boyutu: Türkiye’de Çocuk Maddi Yoksunluğunun Analizi. Çalışma ve Toplum, 1(76): 337-86 Bian, J., Lyu, T., Loiacono, A., Viramontes, T.M., Lipori, G., Guo, Y., Wu, Y., Prosperi, M., George, T.J., Harle, C.A., Shenkman, E.A., Hogan, W. (2020) Assessing the practice of data quality evaluation in a national clinical data research network through a systematic scoping review in the era of real-world data. J Am Med Inform Assoc., 27(12):1999-2010 Bursa İl Sağlık Müdürlüğü. (2020) Bursa İl Sağlık Müdürlüğü Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2019. Bursa: Kamu Hastaneleri Hizmetleri Başkanlığı İstatistik, Analiz ve Raporlama Birimi Cumhuriyet. (2025) DİSK Başkanı Çerkezoğlu: ‘TÜİK verileri karartıyor, halkın ekmeğini çalıyor’. Erişim Tarihi 3 Şubat 2025, https://www.cumhuriyet.com.tr/siyaset/disk-baskani-cerkezoglu-tuik-verileri-karartiyor-halkin-ekmegini-2295777 Endriyas, M., Kawza, A., Alano, A., Lemango, F. ( 2022) Quality of medical records in public health facilities: A case of Southern Ethiopia, resource limited setting. Health Informatics J, 28(3):1-8 Euronews. (2020) Araştırma: Sağlık Bakanlığı’nın Covid-19 verilerine güvenenlerin oranı yüzde 36’ya düştü. Erişim Tarihi 28 Şubat 2025, www.tr.euronews.com Euronews. (2021) Türkiye’de açıklanan istatistikler gerçekleri yansıtıyor mu?. Erişim Tarihi 28 Şubat 2025, https://tr.euronews.com/2021/12/03/turkiye-de-ac-klanan-istatistik-gostergeleri-gercegi-yans-t-yor-mu-ekonomik-veriler-guveni Euronews. (2023) Türkiye’de Covid-19 ölümleri: TÜİK ve Sağlık Bakanlığı verileri çelişiyor. Erişim Tarihi 28 Şubat 2025, https://tr.euronews.com/2023/02/24/turkiyede-covid-19-olumleri-tuik-ve-saglik-bakanligi-verileri-celisiyor Eurostat. (2025) eurostat data browser. Erişim Tarihi 28 Şubat 2025, https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/tps00027/default/table?lang=en Ghalavand, H., Shirshahi, S., Rahimi, A., Zarrinabadi, Z., Amani, F. (2024) Common data quality elements for health information systems: a systematic review. BMC Medical Informatics and Decision Making, 24(1):243 Hamsici, M. (2022) Avrupa İstatistik Ofisi, TÜİK’in çalışmalarını nasıl değerlendiriyor? Erişim Tarihi 3 Mart 2025, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-62763707 Independent. (2022) TÜİK Başkanı: İstatistiklerimiz bir kişinin talimatına göre değil, bağımsız olarak hesaplanmakta. Erişim Tarihi 3 Mart 2025, https://www.indyturk.com/node/502021/haber/tüik-başkanı-istatistiklerimiz-bir-kişinin-talimatına-göre-değil-bağımsız-olarak Independent. (2025) Saadet Partisi, TÜİK önündeydi: İnsanların cebinden alenen çalınıyor. Erişim Tarihi 3 Mart 2025, https://www.indyturk.com/node/751618/ siyaset/saadet-partisi-tüik-önündeydi-insanların-cebinden-alenen-çalınıyor Kaya, N., Şahinöz, T. (2021) Bulaşıcı Hastalık Bildirimlerinin Afet Yönetimi Açısından İncelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(1): 21-31 Koç, U. (2022) TÜİK, ölüm istatistiklerini yayımlamama gerekçesinde İçişleri ve Sağlık Bakanlıklarını işaret etti. Erişim Tarihi 28 Şubat 2025, https://www.birgun.net/haber/tuik-olum-istatistiklerini-yayimlamama-gerekcesinde-icisleri-ve-saglik-bakanliklarini-isaret-etti-371683 Lungu, P.S., Kabaso, M.E., Mihova, R., Silumesii, A., Chisenga, T., Kasapo, C., Mwaba, I., Kerkhoff, A.D., Muyoyeta, M., Chimzizi, R., Malama, K. (2022) Undernotification and underreporting of tuberculosis in Zambia: a national data quality assessment. BMC Health Serv Res, 22:1074 Murtin, F. M., Mackenbach, J., Jasilionis, D., Mira d’Ercole, M. (2017) Inequalities in longevity by education in OECD countries: Insights from new OECD estimates. Paris: OECD Odatv. (2025) Türkiye tarihinde bir ilk... Emekliden ‘zam’ davası: TÜİK hakim karşısında. Erişim Tarihi 28 Şubat 2025, https://www.odatv.com/ekonomi/turkiye-tarihinde-bir-ilk-emekliden-zam-davasi-tuik-hakim-karsisinda-120084699 Özdemir, R. (2012) Türkiye’de 2009 Yılında Uygulanmaya Başlayan Yeni Ölüm Bildirim Sisteminin İzmir İli Örneğinde Değerlendirilmesi. Halk Sağlığı AD Doktora Tezi, İzmir Pala, K., Türkkan, A., Gerçek, H. (2010) Türkiye’de illerde bebek ölüm hızı ne kadar doğru hesaplanabiliyor?: Bursa’dan bir çalışma. Türk Pediatri Arşivi Dergisi, (45):264-7 Resmi Gazete (2005) Türkiye İstatistik Kanunu 5429. 18 Kasım 2005, Sayı 25997. Erişim Tarihi 10 Mart 2025, https://resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/11/20051118-1.htm Resmi Gazete. (2018) Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar İle Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi. 15 Temmuz 2018, Sayı 30479. Erişim Tarihi 10 Mart 2025, https://resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180715-1.pdf Rigby, R., Ferdinand, A., Kum, H., & Schmit, C. (2024) Data Sharing in a Decentralized Public Health System: Lessons From COVID-19 Syndromic Surveillance. JMIR Public Health Surveill, 10:e52587. T.C. İletişim Başkanlığı. (2025) Dezenformasyon Bülteni. Erişim Tarihi 28 Şubat 2025, https://www.iletisim.gov.tr/images/uploads/dosyalar/2-8-Ocak-Bulten-1.pdf T.C. Kalkınma Bakanlığı. (2014) Sağlık Hizmetlerinin Etkinliğinin Artırılması ve Mali Sürdürülebilirlik Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara: T.C. Kalkınma Bakanlığı T.C.Kalkınma Bakanlığı. (2018a) On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023) Sağlık Hizmet Kalitesi ve Mali Sürdürülebilirlik Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara : T.C. Kalkınma Bakanlığı. T.C. Kalkınma Bakanlığı. (2018b) İş Sağlığı ve Güvenliği Çalışma Grubu Raporu. Ankara: T.C. Kalkınma Bakanlığı. T.C.Sağlık Bakanlığı. (2021) Sağlık İstatistikleri Yıllığı. Ankara: Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü. TTB. (2021) COVİD-19 Pandemisi 1. Yıl Değerlendirme Raporu. Erişim Tarihi 20 Şubat 2025, https://www.ttb.org.tr/kutuphane/1_yil_rapor.pdf TÜBA. (2020) Covid-19 Pandemi Değerlendirme Raporu. 6. Güncelleme. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi. TÜİK. (2023) 2022 Yılı Performans Programı. Erişim Tarihi 20 Şubat 2025, http://www.tuik.gov.tr TÜİK. (2025a) TÜİK Kalite Politikası. Erişim Tarihi 20 Şubat 2025, http://www.tuik.gov.tr TÜİK. (2025b) Duyurular. Erişim Tarihi 20 Şubat 2025, https://www.tuik.gov.tr/duyurular TÜİK. (2025c) İl GöstergeleriUygulaması. Erişim Tarihi 10 Şubat 2025, https://biruni.tuik.gov.tr/ilgosterge/?locale=tr Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. (2019) Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları Değerlendirme Raporu. Ankara: Strateji ve Bütçe Başkanlığı Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. (2023) On İkinci Kalkınma Planı (2024-2028). Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, Strateji ve Bütçe Başkanlığı Türkkan, A. (2019) Bursa’nın 2017 yılı sağlık verisi ne kadar güvenilir? Bursa Tabip Odası Hekimce Bakış Erişim Tarihi 20 Şubat 2025, https://hekimcebakis.org/makale/bursanin-2017-yili-saglik-verisi-ne-kadar-guvenilir WHO. (2018) Essential public health functions, health systems and health security: developing conceptual clarity. Geneva: World Health Organization. WHO. (2022) Data quality assurance. Module 1. Framework and metrics. Geneva: World Health Organization. Dünya Bankası. (2025) Mortality rate. data.worldbank. Erişim Tarihi 20 Şubat 2025, https://data.worldbank.org/indicator/SP.DYN.IMRT.IN?end=2022&locations=TR&name_desc=true&start=2022&view=map&year=2018

Geliş Tarihi / Received Date

  • 26.03.2025

Kabul Tarihi / Accepted Date

  • 08.08.2025